22 janvier 2018

"Khóc cây" và sự nhân bản, rung cảm với thời cuộc


Lê Quỳnh
Bằng một trái tim mẫn cảm với thời cuộc của người ngh s, "Khóc cây" là nhng dòng thơ đau đớn và bt lc mà Ly Hoàng Ly viết ra trong mt đêm đi dc sut con đường Tôn Đức Thng (qun 1, TP.HCM), ngày 16.1.2018. Thi gian này, con đường này đã trở nên trống hoang hoác, xa lạ với đa phn người dân thành phố; với những gốc cây cổ thụ cụt, và một bông hồng mà người dân nào đã đặt lên nó.




Năm 2016, khi mt ln na r lên thông tin 258 cây xanh trăm tui trên đường Tôn Đức Thng b đốn h, Ly Hoàng Ly cùng nhiều bạn trẻ đã lặng lẽ trình diễn tại đây mt bui ngh thut trình diễn “Ôm cây – Ôm người ta yêu thương Ôm chính mình”. 

Con đường khi y tr thành bảo tàng không gian sống/phòng triển lãm ngoài trời cho các phẩm này. Khối hình người ôm cây là installation (tm dch: ngh thut sp đặt). Thi gian trin làm là toàn b thi gian ôm 300 cây.     

Dự án này đã được khi xướng t năm 2015, trong ba ngày liên tiếp của tháng 3 – khi Hà Nội công bố chặt 6.700 cây xanh. 

“Tôi tin rằng khi quy hoạch thành phố, nếu coi trọng việc bảo tồn cây xanh và các di sản xung quanh, thì chính quyền sẽ giải được bài toán vừa giải quyết được vic kết ni giao thông vi Th Thiêm, vừa không phải triệt hạ cây như vy, Ly Hoàng Ly nói. 

Như Người Đô Th đã từng đặt vn đề thi gian qua, vic cht 258 cây c th trên đường Tôn Đức Thng để làm cầu Thủ Thiêm 2 chưa được da trên mt chiến lược tt. Theo TSKH-KTS Ngô Viết Nam Sơn, chuyên gia kiến trúc và quy hoch, nếu không làm cu Th Thiêm 2 cao và rng như hin ti, thành ph có th gim được ít nht ½ s lượng cây phi cht, di di; thm chí có th tránh được vic cht cây.

Theo nhiều chuyên gia khác, đây cũng không phi là một lời giải pháp giao thông phù hợp trong nội thành. 

Một phương án kh thi hơn hoàn toàn có th tìm ra, nếu thành phố có một độ lùi để gii quyết. Bi bài toán cầu Thủ Thiêm 2 không chỉ cần được nhìn ở góc độ kết ni giao thông, mà còn cần nhìn ở góc độ quy hoch đô th, bo tn, hiu qu kinh tế,...

Người Đô Th trân trng gii thiu bn đọc bài thơ ca Ly Hoàng Ly. Ngh thut không đâu xa, đó không ch là tiếng lòng của người dân, mà là s nhân bn, rung cm vi xã hội - thời cuộc… 

Lê Quỳnh 
Hàng cây cổ thụ trên đường Tôn Đức Thng, ký c ca nhiu người Sài Gòn đã bị đốn hạ để làm câu Thủ Thiêm 2. Ảnh: Võ Lâm

Một bông hồng mà người dân nào đó đã đặt lên gốc cây bị bức tử. Ảnh: Lê thanh Quý




                          Khóc cây 

Tôi ngước lên cao
Bầu trời thủng
nghĩa trang

Thất thểu
***
Phẫn nộ - những chồi xanh nhỏ nhoi
Vẫn biếc bên gốc cây cổ thụ bị ép chết tức t
ưởi
Những chồi xanh nhỏ nhoi vẫn biếc – phẫn nộ
quanh phần còn lại của c
ơ th khng l khe mnh va b ct ct
Vẫn biếc – phẫn nộ - những chồi nhỏ nhoi xanh
niềm tin nào sáng rực trong
đêm 
***
Tôi ngước lên cao 
Bầu trời màu chì ôi
Cảm thấy mười dòng lệ tứa ra từ mười đầu ngón chân
Xoắn vào những mẩu rễ trăm năm tri lên mặt đất
***
Này các anh xẻ cây xanh 

Các anh đâu vui, đúng không? 
*** 
Này các anh vẽ cây cầu bắc qua giấc mộng tương lai 
Các anh không mừng đâu, nh?
***
Cắt ph
ăng trăm năm cn bao nhiêu công? 
Cần bao nhiêu máy móc thiết bị?
Nói cho tôi nghe

Để tôi viết vào sổ tay lịch sử 
***
Bầu trời thâm tím s
ưng vù vì ứ nước không khóc ra được
Không thể khóc được
Vừa
đi va ht 
hẫng
***
C
ơn mưa đâu sao không xung 
Thấm cho mềm cơn đau
*** 
Con đường nghn cái chết không xác và thân thể tàn tật
Vài nhánh lá tê liệt không con sức rì rào thở than
Những hố bom không rên rỉ
***
C
ơn mưa đâu sao không xung 
Rửa màu máu xanh lênh láng khắp không trung khắp không khí tôi đang th
Tôi còn
đang th không? 
*** 
Người ta khoét tht bu tri
Người ta moi tim mt đất 
Người ta x linh hn ph trăm năm
***
Vừa
đi va thng tht: 
Tim tôi bị thủng nhiều lỗ
Nh
ưng tôi vn đi được! 
Chắc tôi đã hóa thành cỗ máy chạy bằng nhiên liệu có tên bất lực
***
Mọi ng
ười và tôi đi trong nghĩa trang không bia m
Ô tô xe tải
Xe gắn máy

Xe đạp
lừ lừ chúng tôi những cái xác 

ướp bo tàng dit chng bng cht liu th ơ
*** 
Giao thông vẫn cứ giao thông 
lừ lừ đi vào ngày mai 
Trong bia mộ khổng lồ 
***
Này anh chị em, có phải tất cả chúng ta
đã chết rồi
Ai xẻ tâm trí chúng ta ra

Ai đào tâm trí chúng ta lên
Ai phủ đất lên tâm trí chúng ta? 
chằng chịt rách
sâu hoắm
u mê

*** 
Nhìn pháp trường hành quyết nhng tin nhân đương xanh um vào mi na đêm
Bầu trời Tôn Đức Thng
hoang hoác

Nước mt tr nên hèn h quá
Nên không khóc đâu
Không khóc đâu
Không 
khóc
*** 
Sài gòn – Tôn Đức Thng
Ly Hoàng Ly (khuya 16.1.2018)

Ly Hoàng Ly hiện là biên tập viên NXB Trẻ; nhà thơ; đot nhiu gii thưởng văn hc; theo hc Hc vin M thut Chicago (Hoa K) vi hc bng Fullbright cho chương trình thạc sĩ mỹ thuật; thực hiện nhiều triển lãm nhóm, trình diễn, sắp đặt trong và ngoài nước...